راهی که دور شده است!

اغلب اهالی پایتخت وقتی قصد عزیمت به شهرهای شمالی کشور را میکنند از خود می پرسند که پروژه آزاد راه تهران شمال کی به پایان میرسد و مسیر را نزدیکتر می کند. و دراین جا یک سوال مطرح می شود؟ آیا شما میدانید آزادراه تهران شمال چند ساله است؟ چرا این پروژه این طور به درازا کشیده است؟

سابقه طرح

مطالعات احداث آزادراه تهران- شمال برای نخستین بار با وعده‌ 10 ساله ساخت در سال‌1356 تصویب شد. شرکت فرانسوی مجری طرح، هزینه احداث این آزادراه را تا پایان زمان 10‌ساله پس از بهره‌ برداری حدود 750‌میلیارد ریال برآورد کرده بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سرانجام در سال ‌1375 قرارداد مشارکت با بنیاد مستضعفان وبرآورد 2هزار و 500 ‌میلیارد ریال هزینه منعقد شد. همچنین سهم ‌‌الشرکه وزارت راه به مبلغ 150‌میلیارد ریال به ‌صورت مقطوع برای تملک اراضی به وسیله دولت تعیین و مقرر شد که بقیه تعهدات و هزینه‌های تکمیل و بهره‌برداری توسط بنیاد پرداخت شود و با این توافق کلنگ احداث آزادراه تهران- شمال به زمین زده شد. با گذشت چندین ‌سال از آغاز مجدد، عملیات اجرایی آزادراه تهران- شمال به‌عنوان بزرگ ‌ترین پروژ‌ه‌ حمل‌ونقل جاده‌ای که عنوان ملی را نیز یدک می‌کشد، تنها کمتر از 10درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

درگزارشی که در نیمه دوم سال 88 تهیه شده، آمده است: با گذشت بیش از 13 سال از آغاز پروژه ساخت آزاد راه تهران- شمال اجرای عملیات همچنان با روند کندی پیش می ‌رود؛ به ‌طوری که پیشرفت فیزیکی طرح نسبت به سال‌های آغازین طرح تغییر چندانی نداشته است.براساس گزارش مذکور، در سال 75 تا 76 (زمان شروع عملیات اجرایی طرح) پیش‌بینی می‌شد عملیات اجرایی طرح با صرف هزینه‌ای در حدود 150 میلیارد ریال و اختصاص 62 میلیون متر مربع زمین به طرف مشارکت ( سهم وزارت راه و ترابری) پس از 7سال به اتمام برسد اما زمان اجرا تا‌کنون به بیش از 13 سال و آخرین اعتبار 5 هزار و 106 میلیارد ریال به علاوه 2/35میلیون متر مربع (سهم 50 درصدی وزارت راه و ترابری) افزایش یافته است.

این وضعیت حاکم بر آزاد راهی که طی سال‌های اخیر مسئولان دولت‌های مختلف هریک وعده‌ای برای اتمام زودهنگام آن مطرح کرده‌اند، موجب شده تا بیشتر مخاطبان، وعده‌های تازه برای زمان اتمام مراحل مختلف این پروژه یا اخبار منتشرشده در زمینه میزان پیشرفت فیزیکی آزادراه مذکور را چندان جدی تلقی نکنند.

با وجود مشکلات اجرایی آزادراه تهران- شمال هنوز هم بازار وعده‌های تازه برای اتمام مراحل چهار‌گانه این آزادراه ادامه دارد؛ وعده‌هایی که اکنون با اما و اگر‌های تازه مطرح می‌شود. وزیر راه و ترابری که پیش از این بارها زمان‌های متفاوتی را برای اتمام مراحل ساخت آزادراه تهران- شمال مطرح کرده بود، چندی پیش با مشروط کردن زمان اتمام این پروژه آن هم به معضلی همیشگی یعنی تأمین سرمایه، اعلام کرد درصورتی که مشکلات مراحل مناقصه و سرمایه‌گذاری در قطعه‌های آزادراه تهران- شمال رفع شده و این فرایند به سرعت انجام شود تا پایان دولت دهم، این آزادراه به بهره‌برداری خواهد رسید.

حرکت افتان و خیزان آزادراه تهران- شمال در 3 دهه گذشته ادامه داشت تا اینکه پس از تصدی حمید بهبهانی بر وزارت راه و ترابری، وی بارها از عزم جدی خود برای اتمام این پروژه خبر داده و معتقد بود با حضور وی در این وزارتخانه پروژه مذکور دوباره زنده شده است. بر این اساس وی زمان‌های متفاوتی را برای اتمام مراحل مختلف این پروژه مطرح کرد که هر کدام با گذشت مدت ‌زمان اندکی از مطرح‌شدن، با مشکلات متعدد اجرایی و سیاستگذاری در این پروژه همراه بود و باعث شد تا حرکت لاک‌ پشتی احداث این آزادراه که طولانی‌شدن آن هزینه‌های هنگفتی را به اقتصاد کشور تحمیل کرده، همچنان تداوم یابد.

‌اکنون تغییر مداوم پیمانکاران،  بهانه‌‌‌ جویی‌های طرف‌های داخلی و خارجی مشارکت‌کننده در ساخت آزادراه تهران- شمال و تکرار چندین باره دیدگاه‌های مطرح‌شده در زمینه پیشرفت مراحل اجرایی و زمان اتمام آن، این پروژه را با بلاتکلیفی مواجه کرده است.

مسیر آزادراه

آزادراه در تهران از محل تقاطع غیرهمسطح با بزرگراه‌های شهید همت و آزادگان شروع می‌شود و در امتداد دره کن پس از گذشتن از حاشیه روستای سولقان به ‌تدریج از منطقه کوهستانی توچال عبور می ‌کند و سپس از طریق تونل بلند تالون به طول 4850 متر این رشته کوه را قطع می‌کند و در دامنه‌های شمالی آن در منطقه دو‌آب شهرستانک قرار می‌گیرد (اجرای این قسمت که طول تقریبی آن 32 کیلومتر است باعث می‌شود مسیر فعلی حدود 60کیلومتر کوتا‌ه‌تر شود). از آن پس، مسیر به موازات جاده قدیم کرج - چالوس امتداد می‌یابد و به تونل البرز به طول 6300 متر در دره سرهنگ وارد و از آن در پل زنگوله خارج می‌شود، سپس با عبور از ارتفاعات البرز به موازات جاده کنونی کرج- چالوس تا شهر چالوس ادامه می‌یابد و در نهایت با یک تقاطع غیرهمسطح به کمربندی نوشهر- چالوس- تنکابن می‌رسد.

تقسیم‌بندی عملیات:

مرحله 1: منطقه 4 آزادراه (به طول تقریبی19 کیلومتر)

تهران: منطقه 1 (به طول تقریبی 31 کیلومتر)

مرحله 2: منطقه 2 (به طول 25 کیلومتر)

مرحله 3: منطقه 3 (به طول 46 کیلومتر)

تعداد تونل‌ها: 145 تونل جمعاً به طول تقریبی 88 کیلومتر

تعداد پل‌های بزرگ: 97 پل با طول کلی حدود 13 کیلومتر

طول آزادراه: 121کیلومتر

تحولات اخیر

تاخیر در اجرای پروژه‌ آزادراه تهران- شمال که از آن به‌عنوان طرحی ملی یاد می‌شود موجب شده تا احداث این پروژه اکنون به پاشنه آشیل بخش راه و ترابری تبدیل شده و وعده‌های مکرر بهره‌برداری از این آزادراه با وجود تغییر مداوم پیمانکاران، محقق نشده است.

این روند موجب شده است تا با گذشت نزدیک به 2دهه از آغاز عملیات اجرایی پروژه مذکور هرساله افزایش هزینه‌های احداث آزاد راه مذکور جایگزین میزان پیشرفت فیزیکی آن شود

وزیر راه و ترابری گفت:‌با وجودی كه مدیریت احداث آزادراه تهران - شمال از ابتدا در اختیار وزارت راه و ترابری نبوده اما تلاش می‌كنیم در دولت دهم حداقل یك باند از آن را افتتاح كنیم.

"حمید بهبهانی" این مطلب را روز یكشنبه 21 آذر 89 در دیدار مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی و تعدادی از مدیران بخش های مختلف ایرنا با وی اعلام كرد.

وی با بیان اینكه آزادراه تهران - شمال مسئله روز وزارت راه و ترابری است، اظهار داشت: اجرای این پروژه از ابتدا در اختیار بنیاد مستضعفان بوده است و وزارت راه به صورت پیمانكار و هم اكنون نیز به عنوان مجری و شریك در اجرای پروژه حضور دارد.

وی با اشاره به عملیات اجرایی این آزادراه گفت: قطعه چهار آزادراه تهران- شمال از مرزن آباد تا چالوس به طول 25 كیلومتر تا اواسط سال آینده به اتمام می‌رسد و قطعه یك هم در دولت دهم به اتمام خواهد رسید.

وزیر راه اضافه كرد: 32 كیلومتر از این قطعه 42 كیلومتری در كوه‌های منطقه البرز قرار دارد و 10 كیلومتر آن هم منطبق با راه قدیمی كن – گچسر است. بهبهانی با بیان اینكه با احداث این قطعه 60 كیلومتر از طول مسیر كوتاه می‌شود، گفت: علاوه بر این سرعت خودروها نیز از 60 به 120 كیلومتر افزایش خواهد یافت.

در نهایت و آخرین مرحله سیدمرتضی بختیاری وزیر دادگستری در نامه ای به رئیس کل دادگستری استان با اشاره به تاکیدات رئیس جمهور مبنی بر رفع موانع و فعال شدن پروژه آزادراه تهران- شمال گفته است: بنا به دستور دکتر احمدی نژاد کارگروه تخصصی با ریاست وزیرراه وترابری تشکیل گردیده وموانع پیشرفت این پروژه شناسایی و راه های رفع آنها شخص شد.وزیر دادگستری در نامه ای به رئیس کل دادگستری مازندران تصریح کرد: رئیس جمهور تاکید کرده که یک باند آزاد راه تهران شمال تا سال 90 بهره برداری شود.

به گزارش خبرگزاری مهر، سیدمرتضی بختیاری وزیر دادگستری در نامه ای به رئیس کل دادگستری استان با اشاره به تاکیدات رئیس جمهور مبنی بر رفع موانع و فعال شدن پروژه آزادراه تهران- شمال گفته است: بنا به دستور دکتر احمدی نژاد کارگروه تخصصی با ریاست وزیرراه وترابری تشکیل گردیده وموانع پیشرفت این پروژه شناسایی و راه های رفع آنها شخص شد.

در این نامه که رونوشت آن به دفتر استاندار مازندران نیز ارسال شد آمده است: در این کارگروه مقرر شد تا دستگاه قضایی نسبت به ادعاهای اشخاص حقیقی یا حقوقی تدبیری اتخاذ کند تا از قرارهایی که موجب توقف پروژه بزرگ ملی می شود استفاده نکند و درهر مورد که دادگاه ادعاهای مطروحه را وارد تشخیص و حکم مقتضی صادر نماید دستگاه اجرایی متعهد گردد دراسرع وقت بر اساس رای قطعی صادره نسبت به پرداخت حقوق ذینفع اقدام کند.

وزیر دادگستری درپایان نامه خود آورده است: ریاست محترم جمهور مقرر فرمودند که یک باند پروژه تا هفته دولت در سال ۱۳۹۰ مورد بهره برداری قرار گیرد و این مستلزم همکاری همه بخش ها است

تهیه : ریحانه حمیدی فر

منابع:مقالات روزنامه همشهری/ خبرگزاری مهر

بخش اقتصاد