پدری که شاهد اعمال توست
مردم، در وادی حیرت، سرگشته بودند و در فتنه و فساد، دست و پا میزدند و هوسها آنان را فریفته و نخوت و کبر، آنها را به لغزش کشانیده بود.1 رشتههای مرگ و هلاکت، آنان را میکشید و قفلهای گمراهی، بر دلهایشان زده شده بود.2
شهرها در گمراهی تیره و تار، فرو رفته بودند و جهل و نادانی، برآنان چیره شده بود و خشونت و بربریت، حاکمیت داشت و مردم، حرام را حلال میکردند و دانایان را خوار و خفیف میشمردند. بدون ایین، زندگی میکردند و با کفر و بیدینی میمُردند.3
روزگار درازی بود که پیامبری برانگیخته نشده بود و مردم، در خوابی طولانی به سر میبردند و فتنهها بالا گرفته و کارها پریشان شده بود و آتش جنگها شعله میکشید و دنیا بیفروغ و پر از مکر و فریب گشته، برگهای درخت زندگی، به زردی گراییده و از به بار نشستن آن، قطع امید شده بود.4
خداوند سبحان، محمّد(ص) را به حق، مبعوث کرد.
الگوی زندگی (اُسوه)
خیاط نوآموز، به الگو نیاز دارد تا پارچه را براساس آن، قیچی بزند و لباسی زیبا بدوزد. خطاط نوآموز، به سرمشق استاد نیاز دارد تا تمرین خط کند و سبک خوش نوشتن را بیاموزد ... انسان
نیز به الگویی نیاز دارد تا سبک زندگی کردن را در او ببیند و از او بیاموزد. زندگی کامیاب، در گرو داشتن سَبک زندگی است. زندگی بدون سبک، هرز میرود و رَه به جایی نمیبرد؛ امّا مهمتر از سبک داشتن، سبک گزیدن است. گزینش درست، یک هنر است . کامیابی از آنِ کسانی است که از «هنر سبک گزینی» برخوددار باشند.
محمّد(ص) نیز از جنس آدمیان (و نه فرشتگان) بود؛ ولی به انسانِ معیار تبدیل شد و راز موفقیت او میتواند برای همگان، سرمشق زندگی باشد. پس، زندگی را از محمّد(ص) بیاموزیم که بهترین سبک زندگی را دارد: «و رسول خدا، برای شما، اسوهای نیکوست».5
رسول
هر وسیله مهمی که از بازار بخرید، دفترچه «راهنما» دارد. اگر هر کالایی با توجه به ویژگیهایی که دارد، مورد استفاده قرار گیرد، عمری طولانیتر داشته و بهرهای بیشتر خواهد داد. سازنده کالا دقیقترین اطلاعات را درباره آن دارد و لذا بهتر از هر کسی، برنامه استفاده از آن را میداند... بیتردید، در آفرینش ما نیز ویژگیهایی وجود دارد که تنها آفریدگار مهربان و حکیم، از آن آگاه است او بهتر از هر کس میداند که صلاح زندگی و تباهی زنگی انسان در چیست. لذا بهترین برنامه زندگی را نیز باید از او بگیریم؛ اما چگونه؟
پروردگار مهربان، بهترین بندهاش را برگزید تا کاملترین کتاب راهنما و برنامه زندگی را به ما برساند.
آن که زندگی کامیاب میطلبد و به پیام او گوش فرا میدهد؛ چرا که کامیابی حقیقی، در عمل کردن به برنامهای است که خداوند متعال، توسط آخرین فرستادهاش برای ما فرستاده است. از این رو، قرآن کریم میفرماید: «محمد، رسول خداست»6 و «ای کسانی که ایمان آوردهاید! چون خدا و رسولش شما را به چیزی دعوت میکنند که شما را زنده میکند، دعوت آنان را اجابت کنید».7
چراغ (سِراج)
زندگی بدون نور، تاریک است. بدون چراغ، راه از چاه، نمایان نمیشود و راه نَوَرد زندگی، یا به بیراهه میرود و یا در چاه میافتد. محمّد(ص)، آن چراغ روشن و پُر نوری است که سینه ظلمات جهل را میشکافد و راه زندگی را به نور علم و آگاهی روشن میسازد. پس در دریای متلاطم زندگی باید چشم به فانوس محمّدی داشت تا به ساحل امن نجات رسید: «ای پیامبر! ما، تو را... دعوتکننده به سوی خداوند و چراغی روشنیبخش فرستادیم».8
بَشیر (نویددهنده)
دوندگانی که در مسابقه شرکت میکنند، به شوق کسب جایزه، رنج دویدن و عرق ریختن را برخود هموار میسازند. اگر جایزهای در کار نباشد، نه مسابقهای به پا خواهد بود و نه دوندهای در میان. آنچه دوندگان را جمع میکند و به آنان نیرو میدهد، وعده جایزهای است که هر چه بزرگتر باشد، اشتیاقها نیز بیشتر و تلاشها افزونتر خواهد شد.
زندگی نیز مسابقه بزرگی است از دنیا تا بهشت؛ با این تفاوت که در این مسابقه، تنها نفر اوّل یا نفرات نخستین نیستند که پاداش میگیرند؛ بلکه تمام کسانی که به خط پایان برسند، از پاداشهای آن بهرهمند میگردند؛ زندگی جاویدان، آسایش بیپایان و دیگر نعمتهای فراوان و بیمانندی که نه چشمی مانند آن را دیده و نه گوشی شنیده و نه حتی به ذهن کسی خطور کرده است... .
اما آدمی که در آغاز، ناآگاه است و در ادامه، غافل، کسی را میخواهد که او را از این مسابقه، آگاه و به پاداش آن «بشارت» دهد و محمّد(ص)، آن بشیر زندگی است که ما را از این مسابقه و آن پاداش بزرگ، آگاه میسازد و زنگار غفلت را از دل و دیدگانمان میزداید: «[ای پیامبر!] ما، تو را نفرستادیم، مگر برای آن که بشارتدهنده و بیمدهندهای برای تمامی مردمان باشی».9
نذیر (بیمدهنده)
در میدان زندگی، مسابقه میان انتخابهاست؛ انتخاب راه درست یا راه نادرست. آن که راه درست گزیند، به پاداش میرسد و آن که راه نادرست گزیند، نابود میشود و همه هستیاش را از دست میدهد.
در مسابقه زندگی، مکافات بازنده، جایزه نگرفتن نیست؛ هلاکت است و نابودی. پایان راه درست، بهشت است و پایان راه نادرست، دوزخ؛ با عذابهایی که نه گوشی شنیده و نه چشمی همانندش را دیده و نه حتی به ذهن کسی خطور کرده است. البته این عذابها نتیجه طبیعی انتخاب نادرست و سپس رفتارهای نادرستی است که در پی آن میایند و کسی از سر کینه و عصبانیت، انسان را مجازات نخواهد کرد. ما خود هستیم که خودمان را مجازات میکنیم.
ناآگاهی از این واقعیتها سبب میشود که انسان به هزینه سنگین انتخاب خود توجّه نداشته باشد و لذا مانعی در راه خود نبیند.
محمّد(ص) که همچو پدری مهربان است، آمده تا فرزندان ایمانیاش را از این خطرات هولناک، ایمن سازد. او نمیخواهد و نمیتواند کسی را مجبور کند؛10 امّا دلسوزانه و دردمندانه، خطرات راه نادرست و سرنوشت شوم انتخاب بد را بیان میدارد تا فرزندانش از راه هلاکت و نابودی، دور شوند و شاهد خوشبختی باشند و سعادت را در آغوش کشند: «[ای پیامبر!] ما تو را فرستادیم تا به حقیقت، نویددهنده و بیمدهنده باشی و هیچ اُمّتی نبودهاند، مگر آن که بیمدهندهای به میانشان رفته است».11
پدر اُمّت
او سلطان خشنی نیست که با داغ و درفش آمده باشد. او پدری بزرگوار است12 که با قلبی مهربان و دلی سرشار از عشق آمده است. آنچه ما را بیازارد، او را رنج میدهد و آنچه ما را بیاراید، او را خرسند میسازد. او عاشق هدایت و سعادت پایدار ماست و در این راه، حریصانه تلاش میکند13 و به شدّت، خود را به رنج میاندازد14 و اگر فرزندی از فرزندانش بیراهه رود، چنان متأثّر میشود که نزدیک است جان دهد!15
شاهد
آرزوی هر پدری، سعادت و خوشبختی فرزندانش است؛ از این رو، با دقّت، بر رفتار آنان نظارت دارد. پیامبر اکرم(ص) پدر تمام مسلمانان است. او از جانب خداوند متعال، این امکان را یافته که تا همیشه تاریخ، شاهد و ناظر رفتار ما باشد.16 آنچه انجام دهیم و آنچه بیندیشیم و آنچه در خیال خود بپرورانیم، همه و همه، در دید اوست و چه شرمآور است اگر ما را در حال انجام دادن کار ناشایستی ببیند و چه خرسند میگردد اگر فرزندان خود را در حال انجام دادن کارهای نیک و شایسته بنگرد.
پس بدانیم که ما در زندگیمان شاهدی همچو او داریم: با عظمت و مهربان! یکی از چیزهایی که در تنظیم رفتار انسانْ تأثیر دارد، این است که خود را در منظر و محضر کسی بداند. چنین احساسی، شرم را در وجود ما بر میانگیزد و موجب تقویت کارهای نیک و تضعیف کارهای ناشایست میگردد. چه نعمتی است آن نظارت و این شرم، بویژه اگر ناظر، کسی همچون رسول اکرم(ص) باشد. هر چند قرنها از زمان حیات او دور هستیم، امّا نباید تصوّر کنیم که او از ما غافل و بیخبر است و اگر تنها هستیم، نباید تصوّر کنیم که هیچ کس، شاهد خلوتهای ما نیست. از کسانی که شاهد زندگی ماست، رسول اکرم(ص) است: «ای پیامبر! ما تو را فرستادیم تا شاهد و نویددهنده و بیم دهنده باشی».17 و «آن گاه که برای هر اُمّتی شاهدی بیاوریم، تو را شاهد اینان قرار خواهیم داد».18
بیایید دل مهربانش را به درد نیاوریم و خاطر شریفش را مکدّر نکنیم.
پی نوشتها:
1 . میزان الحکمه، ج 13، ص 6155، ح 19847.
2 . همان، ص 6157، ح 19850.
3 . همان، ص 6155، ح 19848.
4 . همان، ص 6157، ح 19859.
5 . سوره احزاب، ایه 21.
6 . سوره فتح، ایه 29.
7 . سوره انفال، ایه 24.
8 . سوره احزاب، ایه 46.
9 . سوره سبأ، ایه 28. نیز، ر.ک: سوره اسراء، ایه 105؛ سوره فرقان، ایه 56.
10 . ر.ک، سوره نمل، ایه 81؛ سوره روم، ایه 53؛ سوره غاشیه، ایه 22.
11 . سوره فاطر، ایه 24. نیز. ر.ک: سوره هود، ایه 12.
12 . ر.ک: دانش نامه امیرالمؤمنین، ج 8، ص 96.
13 . ر.ک: سوره نحل، ایه 37؛ سوره توبه، ایه 128.
14 . ر.ک: سوره توبه، ایه 80.
15 . ر.ک: سوره کهف، ایه 6؛ سوره شعراء، ایه 3.
16 . سوره توبه، ایه 94 و 105: «بگو عمل صالح انجام دهید که خداوند و پیامبرش و مؤمنان راستین (امامان شما)، عمل شما را میبینند». برای اطلاع بیشتر، ر.ک: سوره بقره، ایه 143؛ الکافی، ج 1، ص 219؛ بحارالانوار، ج 23، ص 337.
17 . سوره احزاب، ایه 44. در این باره، ر.ک: الکافی، ج 1، ص 190؛ بحارالأنوار، ج 7، ص 283.
18 . سوره نساء، ایه 41.
منبع: حدیث زندگی ، آذر و دی 1385، شماره 32